Mâm ngũ quả là một trong những lễ vật không thể thiếu trên bàn thờ mỗi gia định dịp Tết. Mâm ngũ quả ở mỗi miền sẽ có sự khác nhau về loại quả cũng như cách bày. Vậy mâm ngũ quả mỗi miền gồm những quả gì và ý nghĩa của nó là gì, cách chưng ra sao? Cùng Tangquatet.vn theo dõi bài viết dưới đây nhé!
1. Mâm ngũ quả là gì?
Mâm ngũ quả là khái niệm để chỉ một mâm trái cây với khoảng năm loại hoa quả khác nhau thường được bày biện trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Mâm ngũ quả thường được chưng, bày trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách.
Những loại trái cây này thường để thể hiện ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc cũng như cách sắp xếp chúng.
Ngày nay, khi bày biện mâm ngũ quả cho ngày Tết đã mang nhiều ý nghĩa cho trang trí không chứ không chỉ mang ý nghĩa tâm linh như phong tục ngày xưa
2. Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết ở từng miền
Mâm ngũ quả thường được trưng với 5 loại trái cây khác nhau và điều này cũng được nhắc đến trong kinh Vu Lan Bồn với hình ảnh tượng trưng trái cây 5 màu.
Và đối với người Việt chúng ta, con số 5 tượng trưng cho mong muốn được ngũ phúc lâm môn:
Phú: Giàu có, nhiều của cải
Quý: Phẩm chất sang trọng
Thọ: Sống lâu trăm tuổi
Khang: Có nhiều sức khỏe
Ninh: Cuộc sống bình an
Mâm ngũ quả với số 5 tượng trưng cho Ngũ Phúc Lâm Môn
Còn trong Phật Giáo, 5 màu sắc của mâm ngũ quả tượng trưng cho “ngũ thiện căn” là tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt). Vì thế, các loại hoa quả được chưng trên mâm ngũ quả dịp Tết cũng mang những ý nghĩa nhất định như:
Quả bưởi, dưa hấu: Căng tròn, tươi mát, hứa hẹn năm mới đủ đầy, may mắn.
Trái hồng, quýt: Sắc đỏ cam rực rỡ, tượng trưng cho sự may mắn và thành đạt.
Trái lê: Ngọt ngào, ngụ ý cho việc gì cũng suôn sẻ, thuận lợi.
Trái lựu: Nhiều hạt với mong muốn con cháu nhiều, vui nhà vui cửa.
Trái đào: Thể hiện sự thăng tiến.
Mai: Ngụ ý con gái phải có chồng, hạnh phúc.
Trái táo (táo đỏ): Mang ý nghĩa phú quý.
Thanh long: Ngụ ý rồng mây gặp hội.
Quả trứng gà có hình trái đào tiên: Thể hiện lộc trời ban xuống.
Dừa: Có âm tương tự như là “vừa” trong tiếng miền Nam, có nghĩa không thiếu.
Sung: Thể hiện mong muốn sung túc trong mọi mặt như sức khỏe, công việc, tình yêu,…
Đu đủ: Mang đến sự đầy đủ, phồn thịnh.
Xoài: Có âm na ná như là “xài” nếu đọc theo kiểu miền Tây, cầu mong cả năm tiêu xài không thiếu thốn.
2.1. Ý nghĩa mâm ngũ quả miền Bắc
Đối với người dân miền Bắc, một mâm ngũ quả đẹp, đúng chuẩn phải là một mâm ngũ quả có đầy đủ các loại trái cây như: chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt, dứa,… với màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hòa, đảm bảo đúng theo Ngũ hành:
Kim – màu trắng
Mộc – màu xanh lá
Thủy – màu đen
Hỏa – màu đỏ
Thổ – màu vàng
Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc
Chuối trong mâm ngũ quả được bày theo nải, phải là chuối xanh, tượng trưng cho sự quần tụ, sum vầy, đầm ấm. Bưởi có màu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang, may mắn.
Cũng có một số gia đình thay bưởi bằng quả phật thủ (tác dụng lưu giữ thần, Phật và gia tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ).
Quả quất cảnh, quả hồng hay ớt đỏ được tô điểm xung quanh mâm ngũ quả vì có màu đỏ, vàng rực rỡ, vô cùng đẹp mắt – biểu tượng cho sự may mắn, thành đạt. Còn quả dứa có mùi thơm đặc trưng, thể hiện mong ước về một năm mới an lành và nhiều phúc lộc.
Người miền Bắc thường bày mâm ngũ quả kiểu truyền thống là đặt nải chuối xanh ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ các loại quả còn lại, chính giữa đặt bưởi, phật thử hoặc là mãng cầu, các loại quả khác nhau đào, hồng, quýt, táo thì đặt ở xung quanh, ở chỗ trống thì có thể xen kẻ ớt, quất.
2.2. Ý nghĩa mâm ngủ quả miền Trung
Dải đất miền Trung thường gặp phải thiên tai, bão lũ, hạn hán quanh năm nên đất đai cũng không được màu mỡ, ít cây trái. Vì vậy, mâm ngũ quả miền Trung rất đơn giản, không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy, miễn thành tâm là được.
Mâm ngũ quả của người miền Trung không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy
Các loại trái cây thường thấy trong mâm ngũ quả của người miền Trung là:
Thanh long
Chuối
Dưa hấu
Mãng cầu
Dứa
Sung
Cam
Quýt
2.3. Ý nghĩa mâm ngũ quả miền Nam
Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả:
Mãng cầu
Sung
Dừa
Đu đủ
Xoài
Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Nam
Bên cạnh đó, người miền Nam không thờ cúng một số loại trái cây có cách phát âm mang ý nghĩa không tốt như chuối (Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được), lê (lê lết, đổ bể, dễ thất bại), cam, quýt (Quýt làm cam chịu),…
Cách trang trí mâm ngũ quả miền Nam thông dụng nhất là đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước do có hình dáng to và khá nặng để đỡ các loại trái khác rồi sau đó mới lần lượt bày những loại quả còn lại lên.
Bước 1: Rửa sạch các loại trái cây và để khô hết nước.
Bước 2: Chuẩn bị 1 khay/ đĩa lớn, rửa sạch và lau khô.
Bước 3: Đặt nải chuối lên khay, tiếp đến đặt quả bưởi vào giữa nải chuối. Cho lần lượt quả thanh long, quả táo bên cạnh quả bưởi.
Bước 4: Những quả quýt xếp bên dưới nải chuối theo hình tròn.
Bước 5: Rắt từng quả quất chín vào kẽ của nải chuối. Lượng quất rắt không cần quá nhiều. Cuối cùng rắt những trái ớt chín đỏ xen kẽ vào khe giống như rắt quất.
Hoàn thành xong mâm ngũ quả miền Bắc với 7 loại trái cây. Các gia đình có thể chỉ cần dùng 5 loại phổ biến nhất là chuối, bưởi, quất, táo, thanh long, cũng có thể tăng thêm số lượng trái cây theo điều kiện của gia đình, miễn là các loại trái cây bày là số lẻ.
3.2. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tếtở Miền Trung
Khác với miền Bắc cầu kỳ trong bày mâm ngũ quả, người miền Trung bày mâm ngũ quả đơn giản hơn và do đặc thù khí hậu nên có ít loại quả hơn. Những loại quả được trang trí, bày trên mâm ngũ quả miền Trung thường có thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt… Người miền Trung không câu lệ hình thức, có gì cúng nấy thể hiện lòng thành kính là chủ yếu.
Bước 1: Rửa sạch các loại trái cây và để ráo hết nước.
Bước 2: Chuẩn bị 1 khay lớn và 2 đĩa vừa, rửa sạch lau khô.
Bước 3: Khay lớn xếp 5 quả xoài hướng phần đầu vào trong, phần đuôi ra bên ngoài. Xen kẽ 5 quả xoài là 5 quả quýt chín vàng.
Bước 4: Xếp 1 quả lê, 1 quả thanh long và 1 quả phật thủ lên trên tạo thành hình tháp.
Bước 5: Xếp xen kẽ vài quả quất lên trên. Tiếp đến là rắt vài quả ớt đỏ.
Bước 6: quả dưa hấu to để lên đĩa ro riêng.
Hoàn thành mâm ngũ quả miền Trung đơn giản, đặt mâm ngũ quả lên bàn thờ, 2 đĩa dưa hấu đỏ đặt 2 bên.
Mâm ngũ quả miền Trung có thể thêm các loại quả theo vùng miền của mỗi gia đình, có thể tăng hoặc giảm các loại quả. Chú ý các loại quả được lựa chọn theo số lẻ.
3.3. Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Nam
Người miền Nam có quan niệm các loại quả đều có thể bày lên mâm ngũ quả miễn sao có nhiều màu sắc là được. Tuy nhiên, người miền Nam thường không bày chuối vì đọc âm chệch nghe giống “chúi” thể hiện sự đi xuống. Người miền Nam cũng không bày quả cam bởi quan niệm “quýt làm cam chịu”
Mâm ngũ quả của người miền Nam thường có các loại quả mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung… đọc giống với “cầu sung vừa đủ xài” thể hiện ước mong năm mới sung túc.
Các loại quả thường có trong mâm ngũ quả miền Nam đó là: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài, thơm, dưa hấu, thanh long…
Bước 2: Chuẩn bị 1 khay to và 2 đĩa. Rửa sạch và lau khô.
Bước 3: Trong khay to, xếp 1 quả mãng cầu, 1 quả dừa và 1 quả đu đủ thành hình tròn.
Bước 4: Xếp tiếp 1 quả xoài, 1 quả thanh long, và 1 quả dứa lên trên. Trên cùng xếp chùm sung. Bày mâm ngũ quả thành hình tháp là được.
Bước 5: 2 đĩa còn lại bày 2 quả dưa hấu.
Hoàn thành mâm ngũ quả miền trung theo hình tháp nhọn. 2 bên bày 2 quả dưa hấu. Cũng giống như người miền Trung, người miền Nam cũng bày một cặp dưa hấu bên cạnh để cầu may mắn.
4. Một số lưu ý cần tránh khi bày mâm ngũ quả ngày Tết
Hiểu sai về ý nghĩa mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả mang ý nghĩa theo thuyết Ngũ hành của phương đông. Vì thế khi trang trí mâm ngũ quả bạn cũng bắt buộc làm theo để tránh mắc lỗi như chọn các loại trái cây không có ý nghĩa hoặc không đủ 5 màu của ngũ hành.
Bạn có thể tham khảo một số loại trái cây tương ứng với Ngũ hành:
Thông thường nhiều người suy nghĩ rằng khi trang trí mâm ngũ quả thì các loại trái cây phải bóng loáng, đẹp tuy nhiên điều này sẽ làm cho trái cây bị héo nhanh, không trưng được lâu.
Do đó các bạn chỉ cần dùng giấy ướt lau sạch vỏ ngoài của trái cây, sau đó phết một lớp dầu ăn thật mỏng lên để tạo lớp vỏ bóng loáng cực kỳ đẹp mắt.
5. Cách chọn các loại quả bày trong ngày tết
Để có một mâm ngũ quả đẹp, màu sắc tươi mới, để được lâu, người tiêu dùng nên cẩn thận kỹ càng trong khâu chọn lựa vì mỗi dịp Tết đến, hàng hóa rất nhiều nên cần phải có sự sáng suốt trong khâu mua hàng đặc biệt là trái cây bày mâm ngũ quả, cụ thể:
Chọn quả mới chín tới để vẫn có màu sắc tươi và bày được lâu.
Chọn quả chắc tay, không bị dập, trầy xước còn cuống và lá.
Không nên rửa quả sẽ làm quả nhanh bị héo hoặc hỏng nếu có chỗ đọng nước.
Dù có sự khác nhau trong bày mâm ngũ quả Tết của mỗi vùng miền nhưng mục đích trên hết vẫn là muốn bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, cội nguồn. Cầu mong một năm mới an khang, hạnh phúc, đủ đầy, hãy cùng Tangquatet.vn lựa chọn mâm ngũ quả ngày Tết phù hợp với vùng miền, điều kiện kinh tế của gia đình mình cho ngày Tết thêm trọn vẹn, may mắn nhé
